[Tlhingan-hol] nuq bop bom: 'ay' wa'vatlh chorghmaH Soch: bIQ HeHmey rar ravHom

Robyn Stewart robyn at flyingstart.ca
Tue May 29 13:05:42 PDT 2012


KelownaDaq muD Duj SIrgh'a' vIloSlI'.

Sent from a mobile device through a temporary connection. 

On 2012-05-29, at 12:01, "ghunchu'wI' 'utlh" <qunchuy at alcaco.net> wrote:

> On Sat, May 12, 2012 at 8:33 AM, Qov <robyn at flyingstart.ca> wrote:
>> 187: bIQ HeHmey rar ravHom
> 
> Qatlhqu' 'a Qaplaw'.

jIHvaD Qatlhbej. 

>> nIQ luSoptaHvIS. Mahoun nIQ
>> SopchoH 'eSSIm nIQ, 'ach taj QInDaq narghwI'mey DuQta' 'eSSIm 'ej Sopta',
>> beppa' Mahoun.
> 
> SoSwI' juHDaq mu'tlheghmeyvam vIlaDtaHvIS jIHaghqu'mo', mughel SoSwI'
> 'ej jIQIjnIS. Hagh je ghaH.

'utpa' lut 'ay'vam qech vItIvqu'mo', vIqon. 

>> SoptaHvIS, jaj Qu' QIj 'eSSIm. wa'Hu' SISqu'mo', ngong yotlh
>> nuDnIS 'eSSIm. qen pochta' 'ej SoDchoHbe'pu' 'e' 'olnIS.
> 
> Sung Du' mIwmey vIlIjba'pu'. SoDnIS 'e' vIqawlaw'. rambej;
> jISovnISchugh 'ay'vetlh 

DalaDnISqa'be'. yotlh SoD Sung, 'a yotlh SoD neHbe'mo' 'eSSIm, mogh. DaH chaq SoD'egh yotlh, moghqa'. 'ach ramqu'. Qu' ta'meH 'eSSIm, bIQtIq ghoSnIS neH. 

>> HoqHomvetlhvaD
>> tlhejqang Mahoun. luch yIrta'DI' 'eSSIm, tlheD.
>> 
>> vengHomDaq yItmeH He SoDbe'meH bIQ, yavDaq QemjIqmey luchenmoHu'pu' 'ej
>> QemjIqmey Qutlh qatlhDa'mey chong.
> 
> <QemjIq> vIghovbej 'ach vIqawbe', 'ej mu'ghomwIj naQ vIHutlhtaH...toH,
> pay' qID vIghov je vaj mu' vIqawchoH. mIghwI' vItlho'.
> 
> chay' QemjIq QutlhlaH vay'? chIm QemjIq qar'a'?

Dejbe'meH yav QemjIq QutlhnISlu'.

>> lutlh pat. pagh rar qatlhDa'mey. lam'e'
>> letqu'moHpu'bogh qul bIH neH, 'ach Hhevo' bIQ mejmoH 'ej yav Qutlh.
> 
> <He> botlh Dan <h>.
> 
> yav QutlhlaHbej vay'. QemjIq Dejbe'moH'a' qatlhDa'mey?

bIlugh. vIQIjmeH mu'meywIj vIDubnIS'a'?

>> qatlhDa'mey leghDI' Mahoun jatlh, "tIlegh! jav Dopmey!" MahounvaD tlhaQ
>> ngoDvetlh, 'a yajbe' 'eSSIm.
> 
> weQ Hat qellaw'. tlhaQ 'e' vIyajbe' je jIH.

qepDaq weQmey Hatmo' Haghmo' Mahoun beq, ghaHvaD tlhaQ. 

>> ngemDaq ghoStaHvIS, MahounvaD yan mach nob 'eSSIm 'ej jatlh, "Ha'DIbaH qu'
>> Daleghchugh, mInDu'Daq QIn yIQeqtaH. DuchoplaHpa' DuQ'eghnIS Ha'DIbaH, vaj
>> DuchoplaHbe'."
> 
> Daj to'vetlh, 'ach...
> 
>> napqu' mIw 'ach bIt Mahoun. jatlh, "SaHchugh cha' chay' jIvang?"
> 
> ...pupHa'.

ghaytan nom vanglaHmo' 'eSSIm cha' Hajbe'. 

>> jatlh 'eSSIm, "SumwI' yIQeq. latlh vIHoH jIH." bIttaH Mahoun. nuch ghaHmo'
>> parmaqqayDaj loQ tuH 'eSSIm 'ach chaq ghojlaH.
> 
> <not qoHpu''e' neH ghIjlu'.>
> 
>> yIttaHvIS bejtaHbogh
>> Ha'DIbaHmey tu' 'eSSIm 'ach Mahoun ghuHmoHbe'mo' 'eSSIm, qaS pagh. tugh
>> bIQtIq HeH luSIchpu'. latlh HeH SIchmeH, bIQtIq HeHmey rartaHbogh ravHomDaq
>> yItnIS.
> 
> ravHom vIyajchu'be'. Dochvam vISovmo' neH qech vIghovlaH.

Seng vIghovbej. jIHvaD Sal ngep'oS, 'ej HuStaHmo' bIQtIq HeHmey rarwI'vam, vIlajHa'. mu' wIHutlhbej 'oH. naDev  tlhIngan Hol laDqangbe'law' HochHom vIjarlhqa': can anyone come up with a clear way to say Bridge (I.e.  the kind that crosses a river) in our esteemed tongue?

>> Sor Hap 'ay'mey rarbogh tlheghmey 'oH. bIQtIq HeHmey jojDaq HuStaH
>> ravHom Qutlhbogh tlheghmey. 'uchmeH yItwI', ravHom Don latlh tlheghmey.
> 
> (I thought {Don} is a "verb of quality" and does not have an object,
> and I was about to object to your use. Looking it up, however, it's
> clearly glossed with the transitive "go parallel *to*" meaning in
> addition to the stative "be parallel".)
> 
>> cha'
>> 'ujmey juch ravHom 'ej jav 'uj'a' 'aD.
> 
> I find myself grasping for a quick rough understanding of distances
> expressed as {'uj}. Oddly, trying to do a quick conversion in my head
> ended up treating it as slightly more than a third of a meter (making
> an {'uj'a'} a little longer than 3 meters), rather than invoking the
> inches, feet, or yards that I grew up with. After considering it
> carefully, I've decided that an {'uj} is about the distance from my
> elbow to my first knuckle (so making a fist gives the right endpoint),
> and an {'uj'a'} is about two of my paces (if I don't concentrate on
> pointing my toes forward).
> 
> So for me, this bridge's width is the distance from elbow to elbow if
> I push my fists together, and it's about 12 paces long.

maj. 

>> bIQtIqDaq jenmo' bIQ,
> 
> <jenmo' bIQtIq bIQ> vImaS. vIttlheghmey vIHaDtaH, 'ej <Doq bIQtIq bIQ> rurqu'.

vIlaj. 
> 
>> DaHjaj ravHom
>> botlh, bIQtIq je chev loS 'uj neH.
> 
> maj. DaH nom chuq vIyajlaH.

>> jaQ bIQ. bIQ bIng yav leghlaHbe' 'eSSIm.
> 
> naDev <yav> vIpar. SoHvaD Qap'a' <bIQtIq bIS'ub>?

wa' vImaSbe' vaj vIchoH. qatlh yav Dapar? QaDnIS'a'?

>> ravHom gho'vIp Mahoun 'e' pIH 'eSSIm 'ach muj. SIbI' 'oHDaq yItchoH.
> 
> Da'egh Sor Hap net voqchugh, Qutlh net pIH 'ej qay'be'. gho'vIpbe' voqwI'.
> Da'egh Ha'DIbaH qu' net voqchugh, HIv net pIH. pImba' ghu'.

loQ gho'vIpmo' 'eSSIm, mer Mahoun. 

>> bIQtIq
>> Ho'meH botlhDaq yev. tlha'meH ravHom gho'taHvIS 'eSSIm, volchaHDaj yuv vay'.
>> tlhe''eghDI' nachDaj Dop qIp vay' 'ej pumchoH 'eSSIm.
> 
> HIv 'Iv? pagh HIv nuq? HIvwI' Dellu'be'. ghaytan leghbe' 'eSSIm.

bIlugh. leghbe'. 

> vaj
> ngermey law' vI'oghlaH. wa' nger vImaSqu': Ha'DIbaH tIn 'oH.
> "goat"-Hey vIlegh. 'ach jIDo', tugh vIt vIlaDlaHmo'.

tugh DalaD, 'ach SIbI' DalaDbe'. 

>> ravHom Dop tlhegh
>> 'uchchoH 'e' nID 'ach SamlaHbe' ghopDaj.
> 
> ghuy'cha'!
> 
>> jach 'eSSIm bIQtIqDaq pumtaHvIS,
>> ghIq bIQ 'elDI', nuj SoQmoH. SIbI' bIQDaq ghIrchoH. Hurgh bIQ. tlham
>> Hutlhbogh Duj rur. lurghmey ngu'laHchu'be' 'eSSIm. toS 'e' lunID 'eSSIm
>> ghopDu', 'ach bIQtIq HeH SamlaHbe' 'ej bIQ jaQ toSlaHbe'.
> 
> Qal 'eSSIm 'e' QaHlaHbe'law' no'Daj tIQqu'.

QalmeH paQDI'norgh qelbe'pu' no'Daj tIQHa'. 

>> The amount of work one has to go through to describe a bridge in this
>> language is almost exhausting. Did you get it from the title alone?
> 
> I got it, but not from simply reading the words. The meaning came
> through only after I puzzled it out, almost as if solving a riddle.
> 
> nuq 'oH ravHom'e'? choQ rav neH 'oH'a'?  chob bID 'oHlaw'.
> chaq jISuDqang. rarwI'vamvaD ngep'oS vIpong 'e' vInIDlaH.

wej jIyon. I honestly think it has been the greatest challenge to express in the whole story. I can SEE the bridge. I just can't say it. 
> 


- Qov


More information about the Tlhingan-hol mailing list