[Tlhingan-hol] nuq bop bom: 'ay' wa'vatlh HutmaH wa': lurDechmey tIQ

Qov robyn at flyingstart.ca
Mon Jun 4 15:02:35 PDT 2012


At 13:22 '?????' 6/4/2012, you wrote:
>On May 17, 2012, at 6:32 PM, Qov <robyn at flyingstart.ca> wrote:
> > Dech bIQ. 'uychoH bIQ.
>
>vIyajchu'. (bIQDaq jI'eS 'e' vItIv jIH, 'uymo'. qay' teSwIj neH...'ej
>jItlhuHmeH jISalnISba'.)

cha'maH ben bIQDaq jI'eS 'e' vItIvbe', teSDu'wIj 'uymo' 'ach DaH 
Valsalva mIw vISovmo' vItIv.

> > qaStaHvIS bovHey Mahoun qam 'uchqu' 'eSSIm 'ach bIQ 
> cherghlaHbe'mo' qam 'uchHa' 'ej Sal 'e' nID.
>
>Dung ghovchoH'a'?

ghaytanHa'!  Dechmo' 'och, ghu' choHbe'.

> > naghDaq nach qIpqu'.
>
>I don't think {qIp} works this way. Something like {nagh ngeQqu' nach}
>would probably be better.

vIlaj.

> > mermo' pur 'e' nID. voQchoH. 'eSSIm yab yotlI'mo' lImtaHghachDaj 
> QublaHbe'chu'. taj lel 'e' nID.
>
>'och'e' HIvrup'a'?

buQlu'DI' lI' taj, ja' 'eSSIm Duj mIS.

> > ghop bot vay'. 'eSSIm voQlI' bIQ. yebDaj 'uchchoH vay' 'ej luHpu'.
>
>muyajbe'moH <-pu'>vam. <-qu'> DaghItlhHa''a'?

bIlugh. qanwI'Du'wIj vItamlaw'.

> > tuSchoH. Hurghqu'. mInDu'Daj poSmoH 'a choHbe' qo' qIjqu'.
>
>(DIS Hurghqu' vIparHa'. toH, pay' bIQtIq retlh qojmey vItoSpu'bogh
>vIqaw. qojmey SubHa'moH DISmey mach.)

DejlaHchugh qojmey QobmoHlaH.

> > jachchoH. jach! muDDaq jach. tlhuHtaH 'e' tIv. 'uchtaH Mahoun.
>
>cha'logh tIvbej.

I wonder how many languages have a word for "both". A noun meaning 
"the two things just mentioned." Seems kind of odd. Are there 
languages with such nouns to higher count levels?  Do they find it 
odd that English lacks them, going straight to all?  Would a Klingon 
say Hoch in some contexts where English uses both?  Your solution is 
good there.

> > naDev muD bIr law' Hur muD bIr puS. ghuntaH 'ach QomchoH 'eSSIm 
> SomrawDu'. DIS leghlaHbe'. Mahoun leghlaHbe'. ghopDaj'e' 
> leghlaHbe'. Mahoun 'uchqu'choH. tuSqa' 'eSSIm. bIQ 'Iq ghuppu'. 
> 'emchoH. jIbDaj 'uch Mahoun.
>
>bIQ lammoH quy'Ip 'e' luleghlaHbe'mo' Do'. toH, bIQtIq Dab nuq? chaq
>SojHey tlha'choH bIQDep.

ghaytan Soprup yagh.

> > ropbe'choHDI' 'eSSIm, jatlh, "Mahoun, bIQDaq ghIrvIp be'vam.[210]
>
>(SIbI' pab tuchbogh tIgh vIghov.)

jIbel. jIDajtaH.

> > jIQallaHbe'." loQ HaghDI' Mahoun, jatlh 'eSSIm, "HIvaqQo'! Qalbe' tlhIngan.
>
>law'qu'bej Dochmey ta'be'bogh tlhIngan.

not ____ tlhIngan!

> > maQallaH 'e' luchaw'be' porghmeymaj."[256]
>
>qar'a'? not vISovpu'. Dachbogh [256]-lIj vIlaD vIneH.

mI'meyvetlh vIngeHmeH mIw QaQ vIghajbe'. vInopDI' HIqawmoHtaH.

[256] I don't believe it for a moment, but Essim does, and Mahoun is 
smart enough to know it's not a good time to argue.

> > "jISov," jatlh Mahoun. "bIyoHqu'. bong qID Dajatlhpu'mo' jIHagh. 
> vIQIj. yuQwIjDaq bIQ'a'Daq law' puHHommey mach. puHHom rap Dabbogh 
> nuv'e' ngagh vay' 'e' tuch lurDechmaj tIQ. vaj ngaghrupDI' no'ma', 
> QalnIS. vaj <not ngaghpu'> 'oStaH <QallaHbe'>.
>
>(I'm tempted to adopt the Yelwitian idiom as a joking answer to the
>sadly common question of how to say "virgin" in Klingon. But that
>would be inappropriate, in several ways.)
>
> > DaH choHpu' nugh 'ach ratlh qech." yev Mahoun. 'eSSIm qabvo' jIb 
> bI', ghIq 'eSSIm qab 'uchmeH ghop lo'. jatlh, "qaSaHqu'. puHHom Hop 
> DaDabchugh qaghoSmeH, qaStaHvIS Hogh jIQalqu'qang."
>
>Awww. na'ran rur SoQHomDaj.

yaj tlhIngan 'e' vIHon 'ach jIyaj jIH. :-)

> > DaH tlhIngan tIgh cha'pu' Mahoun, 'ach 'eSSIm HaghmoHbe'. bong 
> ta'pu''a' Mahoun? Sovbe' 'eSSIm, 'ach wuqmoH. Mahoun qab tun 
> SammeH, DIS HurghDaq SIch 'eSSIm nItlhDu'. Mahoun woS Dop 'uchchoH 
> 'ej chIch jatlh, "wIj Doq."[250]
>
><tlhIngan jIH> jatlhbe'pu'. DaHjaj parmaq'a' potlh law' mut potlh puS.

<wIj SuD> jatlhbe' je.

> > "wIj 'Iv? jIyajbe'," jatlh Mahoun. vaj Sovbe'pu'.
> >
> > "wIjtaH pagh," jatlh 'eSSIm. "tIQmo' tayvam, no' Hol wIjatlh. DaH 
> <maj Doq> yIjatlh." Mahoun tojbe'lI'. lobpa' ghelbej Mahoun.
> >
> > "nuq 'oS tay?" jatlh Mahoun.
>
>bangDaj SovtaH 'eSSIm.

jatlhtaH 'ej pIj ghel

> > jatlh 'eSSIm, "mangaghpu'mo' ma'Ip. qanay." Mahoun qab 
> leghlaHbe'mo' 'eSSIm, QeychoH 'eSSIm tIq, loStaHvIS.
> >
> > jatlh Mahoun, "maj Doq."
>
>"Heghlu'meH QaQpu' jajvam." "wej rIn jaj. 'eSSIm."

bIlughchu'! :-)

> > MahounvaD mu'mey SeQ ghojmoH 'eSSIm 'IptaHvIS. loDnalDaj chu' 
> leghlaHbe' 'eSSIm, 'ach 'uchlaH.
>
>potlhqu' 'uchtaHghach.

matay'taHvIS lutmey DIqonlI' jIH jupwI' je. jIjatlh, "HotchuqDI' lut 
ghotpu'wI' muQuchmoH. pIj Hotchuq yelwIyyItnganpu', tlhInganpu' je. 
jaS qaS 'ach HotchuqvIpbe'."

jatlh jupwI', "vIHotlu' 'e' vItIvbe'mo' pIjHa' vIqon."

Do'Ha'.

- Qov




More information about the Tlhingan-hol mailing list